Katoen

Verbaasd? Nee eigenlijk kijk ik er helemaal niet van op. Dat was mijn gedachte tijdens het kijken naar de uitzending van het programma Zembla op NPO2.
De uitzending ging over katoen. Van het plukken tot het eindprodukt. En over het BCI (Better Cotton Initiative) keurmerk, een samenwerkingsverband tussen ontwikkelingsorganisaties (zoals Solidaridad), milieuorganisaties (zoals het WWF) en het bedrijfsleven (zoals H&M, Adidas en Ikea). Het richt zich op het verduurzamen van de katoenteelt.

Vanwege mensenrechtenschendingen boycotten grote kledingmerken als Zara, C&A, H&M, HEMA en Levi’s katoen uit Oezbekistan. Zembla vraagt zich af of deze boycot wel werkt.
Onderzoekers van de Franse tv gingen op onderzoek en filmden met verborgen camera het spoor van de katoen uit Oezbekistan, via kledingfabrieken in Bangladesh, tot in de winkel in west Europa.

Het onderzoek van Zembla begint bij het plukken van het katoen in Oezbekistan. Dat wordt handmatig gedaan waarbij sprake is van dwangarbeid (je mag het ook slavernij noemen). 
De plukkers (semi-)ambtenaren (waaronder artsen, leraren en verpleegkundigen) die verplicht (gratis) katoen moeten plukken. Per dag wel 60 a 70 kilo. Halen ze dat quotum niet dan volgen er sancties, waaronder fysieke bestraffing.

Vanwege de omstreden plukmethoden staat op verpakkingen van katoen uit Oezbekistan (bewust) niet waar de katoen vandaan komt. 
In een loods van een opkoper in Bangladesh, waar katoen uit de hele wereld ligt opgeslagen, is het er daarom makkelijk uit te halen: de balen katoen zonder bronlabel komen uit Oezbekistan.
Dat met de hand geplukte katoen blijkt overigens ook nog een stuk goedkoper te zijn dat machinaal geplukt katoen uit andere landen. Maar dat terzijde.

Wanneer het katoen verder wordt verwerkt maakt men gebruik van verschillende partijen katoen  waardoor de herkomst niet meer te achterhalen is. Het is dus goed mogelijk dat een T-shirt met het groene BCI-label voor een deel of zelfs helemaal uit ‘fout’ katoen afkomstig uit Oezbekistan bestaat.

Naast het gedwongen plukken van katoen in Oezbekistan wordt ook gefilmd hoe minderjarige kinderen in Bangladesh (in strijd met VN regels) in vieze fabrieksruimtes met gevaarlijke apparaten  katoen verwerken en hoe er met de herkomst van katoen wordt gesjoemeld. Daarnaast laat men zien dat steeds meer boeren stoppen met de teelt van Biologisch katoen (waarbij geen genetisch gemanipuleerde zaden, landbouwgif en pesticiden gebruikt mogen worden) en overstappen op BCI katoen waarbij dat wel mag. 

BCI geeft aan dat er richtlijnen zijn voor:

• Minimaliseren van gebruik van bestrijdingsmiddelen.
• Efficiënt watergebruik (geen eisen aan verbod op teelt in waterschaarse regio’s).
• Aandacht voor bodemgezondheid.
• Bescherming van natuurlijke leefomgeving.
• Zorg en aandacht voor kwaliteit van de vezels.
• Waardig werk (zoals geen kinderarbeid, dwangarbeid, recht om in vakbond te verenigen, eisen aan werktijden, minimumloon, gezonden en veilige werkomstandigheden). Geen eis m.b.t. eerlijke prijs/leefbaar loon.

De (aparte) reactie van BCI op de uitzending van Zembla is hier terug te zien (link)….